Trong giáo lý nhà Phật, Chân Như (tiếng Phạn: Tathatā) là một danh từ để chỉ thực tại tuyệt đối, bản chất chân thật, vĩnh hằng và không thay đổi của vạn vật. Chúng sinh thường nhìn thế giới qua lăng kính của vô minh và vọng tưởng, nên thấy mọi thứ là vô thường, biến đổi, có sinh có diệt. Ngược lại, Chân Như là cái tĩnh lặng, không sinh, không diệt, không tăng, không giảm. Nó là bản thể chân thật, không bị chi phối bởi các hiện tượng.
Đức Phật đã dùng nhiều cách khác nhau để diễn tả Chân Như, chẳng hạn như:
- Thực tướng: Bản chất thật của sự vật.
- Pháp giới: Toàn bộ vũ trụ hay tất cả các pháp.
- Như Lai tạng: Tự tánh thanh tịnh sẵn có trong mỗi chúng sinh, ẩn chứa tiềm năng thành Phật.
- Phật tánh: Bản tánh giác ngộ của chư Phật, cũng chính là bản tánh của tất cả chúng sinh.
Chân như là bản chất chân thật, bất biến của vạn pháp, luôn hiện hữu. Chân như là nền tảng thực tại, niết bàn là kết quả của việc nhận thức và hòa nhập với chân như thông qua thực hành Tam học. Trong Đại thừa, chúng gần như là hai mặt của cùng một thực tại, nhưng chân như là bản thể phổ quát, còn niết bàn là trải nghiệm cá nhân.
Tâm Chân Như trong Đại Thừa Khởi Tín Luận
Tâm Chân Như là gì? Để hiểu rõ hơn, chúng ta có thể tham khảo trong Đại Thừa Khởi Tín Luận, một bộ luận rất quan trọng của Phật giáo Đại thừa. Bộ luận này giải thích Tâm của chúng sinh bao gồm hai mặt:
- Chân Như Môn (mặt Chân Như): Đây là bản thể thanh tịnh, bất biến, vĩnh hằng của Tâm. Nó không bị ô nhiễm bởi bất kỳ phiền não hay tạp niệm nào.
- Sinh Diệt Môn (mặt sinh diệt): Đây là mặt sinh khởi và tiêu diệt của Tâm. Do duyên với vô minh, Tâm sinh ra các vọng tưởng, tạp niệm, từ đó chúng sinh rơi vào vòng luân hồi khổ đau.
Vậy, Tâm Chân Như chính là bản thể thanh tịnh, bất biến, và vắng lặng của Tâm, trước khi nó bị vọng tưởng che lấp. Nó là Bổn tánh thanh tịnh vốn có sẵn trong mỗi chúng sinh, hay còn gọi là Chân Như Bổn Tánh.
Chân Như Vô Vi và ý nghĩa của “Như Như”
- Chân Như Vô Vi: Chân Như được gọi là vô vi vì nó không do tạo tác hay duyên hợp mà có. Nó là bản thể tự nhiên, không bị chi phối bởi các quy luật sinh, trụ, dị, diệt. Trong khi tất cả các hiện tượng (pháp hữu vi) đều biến đổi, Chân Như là bất biến.
- Như Như (Tathatā): Từ “Như Như” có nghĩa là “chân thật, đúng như vậy, như bản chất vốn có”. Nó nhấn mạnh rằng thực tại tuyệt đối không thể diễn tả bằng ngôn ngữ hay khái niệm của thế gian. Nó chỉ có thể được kinh nghiệm trực tiếp thông qua sự tu tập và giác ngộ.
Tóm lại, Chân Như là một khái niệm tối thượng trong Phật giáo. Nó không phải là một thứ để tìm kiếm bên ngoài, mà chính là bản tánh thanh tịnh vốn có sẵn trong mỗi chúng ta. Con đường tu tập là để trở về với tâm Chân Như này, sống trọn vẹn với bản thể chân thật của chính mình.
