Con đường của Phật pháp mênh mông như biển cả. Vậy Học Phật Pháp bắt đầu từ đâu? Đối với người mới bắt đầu, việc không có lộ trình rõ ràng, thiếu người hướng dẫn dễ khiến chúng ta nản lòng, lạc lối. Để giúp bạn có một hành trình học Phật hiệu quả và vững chắc, chúng tôi đã tổng hợp lộ trình tu tập 9 thừa, từ căn bản đến nâng cao, để bạn có thể tùy chọn theo căn cơ của mình.
Hãy xem lộ trình này như một bản đồ, giúp bạn định hướng và biết mình đang ở đâu, cần phải làm gì tiếp theo.
Lộ trình tu tập 9 thừa
| Nhóm thừa lớn | Tên Thừa | Tên Phạn | Mục tiêu tu tập | Dành cho ai | Các vị sư tiêu biểu | Kinh sách / Mật điển điển hình |
| Tiểu thừa | Thanh Văn Thừa | Śrāvakayāna | Chứng đắc A-la-hán, thoát luân hồi cá nhân qua Tứ Diệu Đế | Người sơ cơ muốn thoát khổ nhanh, ít quan tâm độ sinh | – Xá Lợi Phất – Mục Kiền Liên – Kiều Đàm Di | – Trường Bộ Kinh (Dīgha Nikāya) – Pháp Cú (Dhammapada) – Tăng Chi Bộ Kinh |
| Tiểu thừa | Duyên Giác Thừa | Pratyekabuddhayāna | Chứng ngộ độc lập nhờ quán 12 nhân duyên, không giáo hóa | Người tu độc cư, thích tư duy sâu sắc, không cầu giáo hóa | – Các Độc Giác Phật (không danh tánh cụ thể) | – Kinh Thập Nhị Nhân Duyên – Trung Bộ Kinh (các bài liên quan) – Kinh Tiểu Duyên Sinh |
| Đại thừa | Bồ Tát Thừa | Bodhisattvayāna | Phát Bồ đề tâm, thực hành Lục Ba La Mật để thành Phật cứu độ chúng sinh | Người có tâm từ rộng lớn, phát nguyện độ khắp chúng sinh | – Long Thọ – Vô Trước – Thế Thân – Tịch Thiên – Ngài Địa Tạng / Quán Thế Âm | – Kinh Hoa Nghiêm – Kinh Pháp Hoa – Kinh Bát Nhã – Duy Ma Cật – Bồ Tát Hạnh (Shantideva) |
| Kim cương thừa (ngoại) | Sự Hành Mật | Kriyā Tantra | Thanh tịnh thân – khẩu – ý qua nghi lễ, trì chú, lễ lạy để tích công đức | Người thiên về hình thức, lễ nghi; sơ cơ trong Mật tông | – Kim Cang Trí – Bất Không – Ngài Đại Nhật (Vairocana) | – Mật điển Vairocana Abhisambodhi – Kinh Quán Vô Lượng Thọ (mật nghĩa) – Sādhanas (nghi quỹ Tara, Quán Âm, v.v.) |
| Kim cương thừa (ngoại) | Hành Mật | Caryā Tantra | Kết hợp nghi lễ + quán tưởng + thiền định, thấy mình gần Phật | Người có căn cơ vừa, sẵn sàng quán tưởng bổn tôn | – Padmasambhava – Tịch Hộ – Vairotsana | – Mật điển Văn Thù Hành Pháp – Các Sādhana sơ cấp – Bổn tôn Tara, Văn Thù cấp 1 |
| Kim cương thừa (ngoại) | Du-già Mật | Yoga Tantra | Quán thân mình là thân Phật, hợp nhất thân-khẩu-ý với bổn tôn | Người có căn cơ vững, bước vào thiền định sâu với bổn tôn | – Padmasambhava – Vairotsana – Long Thọ (phiên bản Mật) | – Guhyasamāja Tantra (Tối Mật Hội) – Vairocana Yoga Tantra – Các bản hướng dẫn về giai đoạn sinh khởi |
| Kim cương thừa (nội) | Đại Du-già Thừa | Mahāyoga | Thực hành sinh khởi: Quán bổn tôn rõ ràng, hợp nhất toàn triệt | Người đã nhận quán đảnh, có căn cơ quán tưởng rõ ràng | – Vimalamitra – Padmasambhava – Longchenpa | – Guhyagarbha Tantra (Bí Mật Tạng) – Ngũ Bộ Mật Tạng Nyingma – Heruka Tantra |
| Kim cương thừa (nội) | Hậu Du-già Thừa | Anuyoga | Thành tựu: làm tan ngã chấp, khai triển năng lượng tâm linh nội tại | Người tu sâu thiền định, làm chủ thân – hơi thở – năng lượng | – Padmasambhava – Longchenpa – Jigme Lingpa | – Anuyoga Tantras – Các bản văn về hơi thở, kênh, giọt – Ngũ tạng bí truyền (Nyingma Gyübum) |
| Kim cương thừa (nội) | Tối Thượng Du-già (Đại Toàn Thiện) | Atiyoga / Dzogchen | Trực nhận bản tâm thanh tịnh (Rigpa), giải thoát tức thì không qua tầng bậc | Người căn cơ tối thượng, được tâm truyền, hành trì không hình thức | – Garab Dorje – Sri Singha – Vimalamitra – Longchenpa – Namkhai Norbu | – Seventeen Tantras Dzogchen – Kunjed Gyalpo (Đại Thủ Ấn Vương) – Ba loạt: Semde, Longde, Men-ngagde |
Chọn lựa lộ trình phù hợp
- Với người mới bắt đầu: Hãy chọn Bồ Tát Thừa. Con đường này vừa có nền tảng đạo đức vững chắc (giữ giới), vừa có phương pháp tu tập rõ ràng (Lục Độ), lại mang lại ý nghĩa sâu sắc cho cuộc sống (giúp đỡ người khác). Nó cũng phù hợp với đời sống của một người bình thường.
- Với người muốn tu tập chuyên sâu: Hãy bắt đầu từ Bồ Tát Thừa, khi đã có nền tảng, có thể tìm một vị thầy có đủ khả năng để hướng dẫn các pháp tu Mật giáo.
- Đích đến: Dù chọn thừa nào, đích đến cuối cùng vẫn là sự giác ngộ, là đạt đến trạng thái an lạc và tự do trong tâm. Các thừa chỉ là những con đường, là những phương tiện khác nhau để đưa bạn đến cùng một đích đến.
Lộ trình này không phải là một khuôn mẫu cứng nhắc, bạn có thể tham khảo, tìm hiểu và lựa chọn con đường phù hợp nhất với tâm mình. Điều quan trọng nhất vẫn là sự kiên trì, lòng tin và một thái độ học hỏi cầu thị. Con đường đã có sẵn, chỉ cần bạn vững tâm và kiên trì, chắc chắn sẽ đến được đích.