Category: Danh mục kinh Phật

“Ta dùng phương tiện để giảng Tam Thừa, nhưng thật ra chỉ có một thừa là Phật Thừa, vì tất cả chúng sinh đều có Phật tính.”
(Kinh Pháp Hoa, phẩm Thọ Ký)

Phật giáo được chia thành hai nhánh chính: Tiểu Thừa (Theravāda – Nam Tông) và Đại Thừa (Mahāyāna – Bắc Tông), mỗi nhánh có hệ thống kinh điển riêng biệt phản ánh mục tiêu và phương pháp tu tập. Các kinh điển này ghi lại lời dạy của Đức Phật, được kiết tập qua nhiều thời kỳ, và được phân loại theo Ngũ thời thuyết pháp của Trí Khải đại sư, người giải thích sự khác biệt giữa các kinh dựa trên căn cơ và thời điểm thuyết pháp.

1. Tiểu Thừa (Theravāda – Nam Tông)

Tiểu Thừa, còn gọi là Thượng Tọa Bộ hoặc Phật giáo Nguyên thủy, là nhánh cổ xưa nhất, tập trung vào giải thoát cá nhân qua quả vị A-la-hán. Kinh điển Tiểu Thừa dựa trên Tam Tạng Kinh Điển bằng tiếng Pali, được xem là ghi chép sớm nhất về lời dạy của Đức Phật.

Kinh điển chính:

• Tam Tạng Pali (Tipitaka):
  • Kinh Tạng (Sutta Pitaka): Gồm các bài giảng của Đức Phật, như Kinh Tứ Diệu Đế, Kinh Thập Nhị Nhân Duyên, và Kinh Chuyển Pháp Luân. Các kinh này nhấn mạnh Tứ Diệu Đế, Bát Chánh Đạo, và các nguyên lý luân lý.
  • Luật Tạng (Vinaya Pitaka): Quy định giới luật cho Tăng đoàn, hướng dẫn đời sống tu sĩ.
  • Tạng A-tì-đàm (Abhidhamma Pitaka): Phân tích tâm lý và triết lý Phật giáo, giải thích các pháp (dhamma) một cách hệ thống.
• Đặc điểm: Kinh điển Pali tập trung vào tự lực, thực hành thiền Vipassana, và giữ gìn giáo điều nghiêm ngặt. Các kinh này được sử dụng rộng rãi ở Sri Lanka, Thái Lan, Myanmar, Lào, và Campuchia.

2. Đại Thừa (Mahāyāna – Bắc Tông)

Đại Thừa phát triển sau Tiểu Thừa, nhấn mạnh lý tưởng Bồ-tát, hướng tới cứu độ tất cả chúng sinh. Các kinh Đại Thừa xuất hiện khoảng 500 năm sau khi Phật nhập diệt, được hệ thống hóa qua các luận giải của Mã Minh (Đại Thừa Khởi Tín Luận), Long Thọ (Trung Quán Luận), và Vô Trước (Nhiếp Đại Thừa Luận). Kinh điển Đại Thừa mang tính khoan đại, linh hoạt, kết hợp trí tuệ và từ bi.

Kinh điển chính:

• Kinh Hoa Nghiêm (Avatamsaka Sūtra): Giảng chân lý cao thâm về thực tại siêu việt, nhấn mạnh tính duyên khởi và sự tương tức của vạn pháp.
• Kinh Bát Nhã (Prajñāpāramitā Sūtra): Tập trung vào Không Luận, giải thích “tính không” (śūnyatā) của vạn pháp, tiêu biểu là Kinh Kim Cương và Kinh Tâm Bát Nhã.
• Kinh Pháp Hoa (Saddharmapuṇḍarīka Sūtra): Nhấn mạnh lý tưởng Bồ-tát và chân lý Chân Như, khẳng định mọi chúng sinh đều có Phật tính.
• Kinh A-di-đà (Amitābha Sūtra): Nền tảng của Tịnh Độ tông, hướng dẫn niệm Phật để vãng sinh Tịnh Độ.
• Kinh Duy Ma Cật (Vimalakīrti Sūtra): Tranh biện với ngoại đạo, đề cao trí tuệ và từ bi của cư sĩ.
• Đặc điểm: Kinh Đại Thừa kết hợp tự lực và tha lực, nhấn mạnh lục độ Ba-la-mật (bố thí, trì giới, nhẫn nhục, tinh tấn, thiền định, trí tuệ). Các kinh này phổ biến ở Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc, Việt Nam, và Tây Tạng (bao gồm Kim Cương Thừa).

3. Ngũ thời thuyết pháp

Theo Trí Khải đại sư, Đức Phật thuyết pháp theo căn cơ chúng sinh, chia thành năm thời kỳ, mỗi thời kỳ gắn với các kinh điển tiêu biểu:

XEM bản đồ sau để thấy tổng quan về Phật giáo:

Danh mục kinh Tiểu Thừa và Đại Thừa không phân cao thấp, chỉ là các giai đoạn và phương tiện. Thực chất, tất cả hướng đến Phật Thừa – con đường duy nhất.